Itiňiz we meow, hakykatdanam olar üçin nähili gowydygyňyzy bilýärsiňizmi?Olar syrkawlanda, siz olara ideg edýärsiňiz.Näme bolanyna düşünip bilerlermi?Guýrugyny silkip, garnyny görkezip, ýyly dil bilen eliňi ýalasa, saňa bolan söýgüsini bildirmek üçin hakykatdanam minnetdar diýip pikir edýärsiňmi?Ondan öň jogap bermekden çekinmäň we ynanýaryn, size bir zada düşünmeli bolmagyňyz mümkin - haýwanlarda hakykatdanam duýgular barmy?Eger bar bolsa, keýp nädip öndürmeli, adam bilen meňzeşlikler we tapawutlar näme?
Itim ýok, ýöne dostlarymyň birnäçesinde it bar, köplenç bile oýnaýarys.Olaryň arasynda itiň ady Roddy, iň gowy görýän, altyn tapyjy we bernese dag itiniň nesli.Roddy gujurly, gaty gödek, janly we işjeň.. Galyberse-de it.
Kämahal, Roddi özüni dolandyryp bilmeýärdi, bu hili özüni alyp barşy ýok bolup gitdi.Roddiniň öý eýesi meniň dostum An Angelaela.Bir gezek gezelenje çykanlarynda bir ýetginjek oglan onuň ýanyna baryp, oňa degmek isledi.Roddy oglany tanamaýar, gygyryp, oglanjyga degip başlady.Oglanyň aç-açan zyýany ýok, ýöne geň galdyryjy ýeri, birnäçe sagatdan soň wakanyň duýduryşynda oglanjygyň ejesi çybygyny tutdy we ony "howply it" diýip pikir etdi.Ondan soňky ýyllarda ak ýeňini geýmek üçin gezelenje çykanda, garyp garyp.Eger çybyk ýene bir adama degse, ganhorlyk bilen bellener we hatda öldürilip bilner.
Oglan Roddiden gorkýar, şonuň üçin Roddiniň gaharly we howplydygyny duýuň.Bir üýrýän it bilen tanyşsaň, hakykatdanam gaharlanýarmy?Ora-da bu diňe sebitleri goramak, ýa-da diňe size dostluk bildirmek üçin gygyryp urmak?Gysgaça aýdylanda, itler duýgulary başdan geçirip bilerlermi?
Düşünjä görä, jogabymyz adatça “hawa” bolýar.Roddi gygyranda, duýgulary duýup biler. Köp satyjy bu mesele, şol sanda Mark Bekoff hakda pikir alyşýarHaýwanlaryň emosional durmuşy, Wirjiniýa Morell'sHaýwan paýhaslywe Gregori BurnItler bizi nähili söýýärler.Onlarça täzelikler haýwanlaryň duýgulary bilen baglanyşykly ylmy açyş bilen tanyşdyrylýar: it göriplik eder, syçanlar puşman edip biler, keýik balyklary biynjalyk bolup biler, hatda çybynlar hem çybynlardan gorkar.Elbetde, öý haýwany bilen ýaşasaňyz, hökman olaryň gaty duýgudaş häsiýetini görersiňiz: daş-töweregiňizdäki gorky, bagtly bökmek, gynanýan wagtyňyz möňňürmek, ideg edeniňizde pyrlanmak.Elbetde, haýwanlary başdan geçirmegiň duýgulary usuly adamlar bilen birmeňzeş bolup görünýär.[1]Sözleriň aňyrsynda: Haýwanlaryň duýýan zatlary, ýazyjy Karl Şafner kellesine dyrnak urup: “Diýmek, beýleki haýwanlarda adam duýgulary barmy?Hawa, bar.Onda adamda haýwan duýgulary barmy?Hawa, esasan şol bir zat. ”
Someöne käbir alymlar bu pikir bilen ylalaşmaýarlar, haýwan duýgularyny diňe bir hyýal diýip hasaplaýarlar: Roddiniň beýni zynjyrlary hereketi däl-de, ýaşamak üçin işjeňleşdirýär.Bu alymlaryň nukdaýnazaryndan Roddi öz çägini goramak üçin çemeleşýär, howpdan gaça durmak üçin yza çekilýär.Bu ýagdaýlarda, bu pikire görä, Roddi şatlygy we agyrylary başdan geçirer, tolgunar ýa-da başga dürli duýgulary başdan geçirer, ýöne has köp zady başdan geçirmek üçin psihologiki mehanizmi ýok.Bu hasap kanagatlanarly bolup bilmez, sebäbi bu biziň tejribämizi inkär etdi. Millionlarça öý haýwanlarynyň eýeleri itleriniň gaharlananda gygyrýandyklaryny, depressiýa düşenlerinde gynanýandyklaryny we utanç bilen başlaryny gizlejekdigine ynanýarlar.Bu düşünjeleriň diňe haýwanyň illýuziýasynyň käbir umumy emosional reaksiýalaryna esaslanýan hyýalydygyny göz öňüne getirmek kyn.
(Dowamy)
Iş wagty: -20anwar-11-2022